"Hanussena nie było widać. Nagle, ukryte w jakiejś części sali organy, zaczęły grać muzykę Wagnera. Światła zaczęły przygasać, aż zgasły zupełnie i tylko oślepiający reflektor rzucał strumień światła na środek sceny, która powoli zaczęła się poruszać. Na jej środku pojawiła się szczelina: dwa panele zaczęły odsuwać się od siebie. Z powstałego otworu majestatycznie wyłonił się tron, który wzniósł się na wysokość pięciu metrów. Na tym hebanowym tronie siedział Hanussen ubrany w szkarłatną szatę. W dłoniach trzymał duży kryształ, w którym mieniły się kolorowe refleksy światła. Na jego obliczu malował się zachwyt. (...) Hanussen zaczął mówić i zdawało się, że jego głęboki głos wydobywa się ze ścian sali. (...) Przepowiedział morze krwi i wojnę z Anglią, Europą i Ameryką". Taka jest treść sprawozdania kolegi jasnowidza i iluzjonisty - przytoczonego przez Mela Gordona, docenta na Uniwersytecie kalifornijskim w Berkeley, w jego książce Mag Hitlera - z rozpoczęcia ostatniego publicznego seansu Herschmanna Chaima Steinschneidera (1889 - 1933), maga, który występował w teatrach połowy Europy, Środkowego Wschodu i Stanów Zjednoczonych, pod pseudonimem Erik Jan Hanussen, ciesząc się dużą popularnością w latach '20 i '30 zeszłego wieku. Opisywany seans miał miejsce 26 lutego 1933 roku w ramach inauguracji fantasmagorycznego "Pałacu Okultyzmu", jaki mag - który mimo skromnego pochodzenia dorobił się prawdziwej fortuny - kazał zbudować w Berlinie. Była to "świątynia pogańska" ze "ścianami wyłożonymi złotem i statuami z czystego marmuru z Carrary", oraz "gigantycznym posągiem z brązu przedstawiającym Hanussena, przybranym w togę na podobieństwo Cezara. Obok niego stały "marmurowe figury jasnowidzów z mitologii klasycznej: wyrocznia z Delfów i grecka Sybilla". Między "posągami Buddy i terrarium zawierającym jadowite węże i egzotyczne gady", olbrzymia statua jaką postawił sobie Hanussen, wznosiła "lewe ramię w geście nazistowskiego zwycięstwa". W jego seansach uczestniczyli najważniejsi decydenci partii narodowo - socjalistycznej, do której należał. Sam Hitler poznał go i uważał za przyjaciela. Na zakończenie seansu z 26 lutego, czeska aktorka Maria Paudler, zahipnotyzowana przez Hanussena opisała "wielki gmach trawiony przez ogień". Dwadzieścia cztery godziny później, ze szczegółami bardzo podobnymi do tych, które zostały opisane podczas seansu, spłonął Reichstag. Podpalenie przypisano komunistycznym rewolucjonistom, co stało się dla Hitlera okazją do uzyskania specjalnej władzy. Rozpoczęła się długa noc nazistowskiej dyktatury. Jednak naziści nie kontrolowali jeszcze całej prasy i przepowiednia Hanussena była komentowana w ostrych tonach. Być może Hanussen jest prawdziwym jasnowidzem. Jednak, jak myślało wielu, jest tylko genialnym szarlatanem, wcześniej dowiedział się o pomyśle podpalenia Reichstagu od swoich nazistowskich kolegów, którzy są za ten czyn odpowiedzialni. Chyba, że to on sam zorganizował podpalenie, którego materialnymi wykonawcami były osoby poddane jego zdolnościom hipnotycznym, w które nikt nie wątpił. Jasnowidz podał swoich oskarżycieli do sądu, ale przetrwanie nowego reżimu zostało zagrożone. 25 marca 1933 roku o świcie Hanussen został zabrany z domu i przewieziony do siedziby Gestapo, gdzie został zamordowany trzema strzałami z pistoletu. Jego rozkładające się ciało znaleziono 7 kwietnia w lesie na peryferiach Berlina. Zabójstwo - jak wiele innych w tamtym roku - zostało archiwizowane jako dzieło nieznanych sprawców. Historia podpalenia Reichstagu jest wystarczająca, aby wytłumaczyć, dlaczego reżim uznał, że należy pozbyć się maga. Lecz jest coś jeszcze. Prasa antynazistowska - pomimo ciągłych zaprzeczeń jasnowidza i samych nazistów - posiadała dokumenty, które pozwalały na udowodnienie, że zaufany człowiek Hitlera i wielu innych przywódców partii antysemickiej, nie jest - jak twierdził - duńskim katolikiem, ale Żydem, którego rodzina pochodziła z Prossnitz w Czechach, urodzonym 2 czerwca 1889 roku w dzielnicy biedoty Ottakring, we Wiedniu. Chociaż w międzyczasie jego rodzina wymarła, to wywodzi się on w prostej linii od Aarona Daniela z Prossnitz (1769 - 1809), chasydzkiego rabina zwanego Steinschneider (Kamieniarz), które to nazwisko przejdzie na pseudo - Hanussena, ze względu na produkowane przez niego "kabalistycznych amuletów na papierze za pomocą bloczków z wygrawerowanych kamieni". Hermann Goering, osobisty wróg Hanussena i jego protektorów z partii narodowo-socjalistycznej (wielu z nich zamordowano podczas "nocy długich noży", 30 czerwca 1934 roku) okazał wielkie zainteresowanie żydowskim pochodzeniem maga i zebrał dossier, które pozwalało rozwiać wszelkie wątpliwości w tej sprawie. Trzeba więc było, za wszelką cenę, zakończyć skandal godzący w nazizm. To bardzo dziwne - jak zauważa Gordon - ale nazwisko Hanussena zostało na długi czas usunięte z literatury na temat początków narodowego socjalizmu. Za pomocą prawdziwych fałszerstw historycznych relacje dotyczące spalenia Reichstagu były publikowane lub tłumaczone, pomijając to wszystko, co odnosiło się do austriackiego maga. Najpierw sami naziści, potem "politycznie poprawni" historycy, czuli głęboki wstręt wobec perspektywy przyznania, że żydowski jasnowidz wspierał Hitlera w chwilach trudnych i decydujących, oraz że odegrał rolę bynajmniej nie drugorzędną w wydarzeniach dotyczących nazistów w ważnych dla tego reżimu latach 1932 i 1933. Osobą Hanussena nie zainteresowali się w ogóle tzw. badacze "nazizmu magicznego", znanego w literaturze akademickiej pod nazwą "ariozofia". Chodzi tu o nurt badań, różnych od zwykłego sensacjonalizmu, znany przede wszystkim dzięki badaniom Nicholasa Goodricka - Clarke'a, autora dzieła Okultystyczne korzenie nazizmu, który na bazie rasistowskiej wersji ideologii pochodzenia teozoficznego, proponuje okultystyczną lekturę historii, zbudowana na odniesieniach do przeszłości germańskiej i próby odnowy religijności pogańsko - germańskiej, która przeżyła w średniowieczu pod postaciami pozornie chrześcijańskimi. W środowisku tym, związanym z mrzonkami o nowych templariuszach i ze światem ezoteryzmu i okultyzmu, Hanussen nigdy nie był obecny: nie jest cytowany w jego dziełach i być może nigdy się z nim nie spotkał. Hanussen jest postacią całkowicie różną; w bardzo młodym wieku zaczął występować w cyrkach, a następnie w spektaklach dla oddziałów żołnierzy walczących na frontach I wojny światowej; dla pasażerów statków wycieczkowych; dla klientów klubów nocnych, kabaretów, teatrów a nawet kilka razy dla burdeli. Chociaż pod koniec swojej kariery występował na "wielkich" scenach, to przez dwadzieścia lat swojej działalności zachował styl odpowiadający szemranym lokalom goszczącym nierzadko kryminalistów i prostytutki, odpowiednikom amerykańskich prowincjonalnych carnival - cyrkom dla dorosłych, gdzie spektakle iluzjonistów i popisy siłaczy następowały na zmianę ze stripteasem i silnymi aluzjami erotycznymi. Przez lata Hanussen - zanim zaczął ukrywać swoje żydowskie pochodzenie - toczył zażartą walkę z innym kandydatem do tytułu króla rozrywki dla ludności dzielnic żydowskich, "najsilniejszym człowiekiem świata", Polakiem, Zygmuntem Breitbartem. Po licznych oskarżeniach i wzajemnych złośliwościach, obaj zostali przyjaciółmi. Tak Hanussen, jak i Breitbart żyją w okresach, gdy wszystko idzie dobrze i takich, gdy nie stać ich na przyzwoity posiłek i muszą uciec się do małych oszustw, kradzieży czy szantaży. Obaj mają talenty naturalne, ale również bezwstydnie uciekają się do wulgarnych sztuczek i oszustw. Ostatecznie Hanussen zdobył sławę, gdyż nie ograniczył się do uwodzenia kobiet, aby uzbierać "harem" kochanek (oprócz trzech żon), z czym łączy się pewna skłonność do perwersji seksualnych, ale wprowadzał do swoich seansów - podczas których hipnotyzował swoje asystentki mniej lub bardziej kusząco ubrane - odrobinę erotyzmu w tonie i stylu cafe' - chantant ówczesnej epoki. Mimo to Hanussen pozostaje tajemnicą. Chociaż w wielu dziełach wyjawiono jego sztuczki iluzjonistyczne, liczne przepowiednie Hanussena dotyczące zdarzeń o większym lub mniejszym znaczeniu sprawdziły się w zaskakujący sposób. Poza tym rezultaty pewnej liczby doświadczeń przeprowadzonych przez naukowców pozytywistów i sceptyków skłoniła ich do uznania, iż posiada on trudną do wyjaśnienia zdolność czytania w myślach. Banalne sztuczki koegzystują w karierze Hanussena z fenomenami, które najbardziej fascynują parapsychologów. Liczni rzekomi jasnowidze uwierzyli, że posiadają prawdziwe zdolności, udając wiarę we własne mistyfikacje. Tymczasem w przypadku Hanussena - według niektórych badaczy parapsychologii - rzecz miała się zupełnie odwrotnie: "uważał się za oszusta i tak postępował, a w rzeczywistości był prawdziwym jasnowidzem". Być może mag, Żyd wywodzący się z rodu rabinów hasydzkich, który został nazistą (formalnie nawrócił się na katolicyzm i jako katolik został pochowany), "tak brzydził się swoim pochodzeniem, że nie potrafił właściwie zrozumieć swoich nadzwyczajnych zdolności". Jak we wszystkich podobnych przypadkach, ocena - szczególnie wiele lat po śmierci ich bohaterów - jest bardzo trudna. Jednak nie ma powodu, aby usuwać Hanussena z wielkiej i małej historii okresu międzywojennego, gdyż jego życie było, być może, jednym z tych przypisów, które rzuca nowe światło na najważniejsze wydarzenia zapisane w księdze historii tamtego okresu. /tekst przetłumaczył z włoskiegoTomasz Czerka/