Pan Jerzy jest jednym z tych załogantów, którzy stanowią zupełnie odrębną, niezwykle cenną grupę. Od wielu, wielu lat na pokład Nautilusa przysyła niezwykle ciekawe i obszerne opracowania. Z racji braku czasu trudno jest nam je opracowywać i prezentować w serwisie, choć wszystkie materiały są absolutnie doceniane przez naszą załogę. Tym razem zaprezentujemy jeden z ostatnich jego odcinków z serii "Polskie Piekła". Jeden z naszych kolegów postanowił napisać w tej sprawie kilka słów wywołany pytaniem zawartym w e-mailu od p. Jerzego.

Szanowny Panie Jerzy!

Poprosiłem kolegów o możliwość napisania kilka słów, a mam do tego pełne prawo, gdyż byłem tą osobą, która na spotkaniu FN relacjonowała dla całej załogi Pana cykl z serii "Polskie Piekła i Piekiełka". Jestem pełen szacunku dla potężnej pracy dokumentacyjnej, którą Pan wykonał. Całość materiału stanowi bardzo dobry materiał wyjściowy do książki. Od lat zajmuję się także wydawaniem książek i myślę, że kiedyś uda mi się namówić Pana na zredagowanie tego materiału i wydania w formie papierowej. Relacjonując Pana teksty przysłane w ramach cyklu "Polskie Piekła i Piekiełka" opowiedziałem o moim osobistym doświadczeniu. Z racji mojej pracy dydaktycznej na wyższej uczelni (choć prowadzony biznes daje mi coraz mniej czasu na pasję) często goszczę gości z zagranicy. Ostatnio postanowiłem zrobić niespodziankę dwójce Amerykanów i wziąłem ich na wycieczkę szlakiem jednego z "piekieł" tak pięknie przez Pana opisanych. Byli zachwyceni nie tylko polskimi krajobrazami, ale także ową tajemnicą, która rzeczywiście jest w opisanych przez Pana miejscach. Na szczęście poruszaliśmy się dwoma Land Roverami (na wycieczkę wziąłem także moją rodzinkę), bo dojechać pod niektóre góry byłoby bardzo ciężko! W każdym razie jako człowiek mający dostęp do wszelkiej poczty lub korespondencji Fundacji Nautilus natychmiast zwróciłem uwagę na Pana e-maile, gdyż wiem, ile pracy kosztuje taka dokumentacja. Poza tym jesteśmy chyba równolatkami, co także daje nić porozumienia. Dzięki Pana zdjęciom i filmom udało mi się namówić kolegów z Warszawy do zakupu porządnych teleskopów ze sterowaniem elektronicznym do obserwacji nieba... a to także jest coś!  Obiecuję odezwać się e-mailowo i wybierzemy się wspólnie szlakiem jednego z "piekiełek". Z pozdrowieniem serdecznym i ciepłym

Wierny czytelnik Pana e-maili, D. FN -MAŁOPOLSKA

From: jerzy [...]
Sent: Thursday, May 30, 2013 5:53 AM
To: FUNDACJA NAUTILUS
Subject: "Zamknięte (?) Piekło" świętokrzyskie - KORYTNICA

"... a my ledwo jesteśmy w stanie zapanować nad korespondencją, która trafia do Fundacji. Jest tego naprawdę bardzo dużo…"
 
Witam,
Dziś powędrujemy do kolejnego Piekła: http://www.miasta.polska24.com.pl/swietokrzyskie/jedrzejowski/korytnica  - "Województwo ŚWIĘTOKRZYSKIE - Powiat jędrzejowski - Korytnica 
Korytnica - lista dzielnic
• Piekło
• Pusta
• Przypuśnica "
Miejscowość Korytnica poznałem w latach osiemdziesiątych - przyciągnęła mnie jej międzynarodowa sława paleontologiczna. Z pobytu i penetracji pól zachowałem liczne muszle mioceńskie - fragment mych ówczesnych zbiorów widoczny jest na załączonej fotografii IMG_0438_paleoslimaki_Korytnica_50procentSharp.jpg. Spójrzcie na inne muszle lokalne - sprzedawane na Allegro - przykładowe fotki z internetu:
2886326102_Korytnica.jpeg
2901067898_Korytnica.jpeg
2901067923_Korytnica.jpeg
2901148273_Korytnica.jpeg
2904292906_Korytnica.jpeg
2904292924_Korytnica.jpeg
2904357478_Korytnica.jpeg
2904557775_Korytnica.jpeg
2909457691_Korytnica.jpeg
2909587130_Korytnica.jpeg
2915842538_Korytnica.jpeg
sd00361_Korytnica.jpg
 
Skąd na zboczach okolicznych gór około 250 m n.p.m. (nad poziom morza, obecnego) niezliczona ilość skamielin morskich ślimaków ? To świadectwo mioceńskiego POTOPU sprzed około ...15 milionów lat - aktualna podróż w czasie...
Jak wyglądał ten rejon wówczas możemy zobaczyć na załączonej mapce - skan  korytnica__002_crop.jpg - zawartej w artykule Pawła Króla "Fauna mioceńska okolic Korytnicy w zbiorach przyrodniczych Muzeum Narodowego w Kielcach" (Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2000). Skany trzech pierwszych stron artykułu w załączeniu (pomniejszenia).
 
O istnieniu lokalnego "Piekła" dowiedziałem się dopiero dwa lata temu.
Skąd ta demoniczna nazwa lokalna ? W jakim rejonie wsi występuje ? Jak dawno pojawiła się w Korytnicy ?
Sięgnąłem do niezawodnych zasobów internetowego Geoportalu. Nazwa "Piekło" ujawnia się na południe od historycznego zespołu dworu i folwarku/późniejszego PGR, w rejonie dużego stawu - na mapie rastrowej (Clipboard03_kORYTNICA_PIEKLO_x_crop.jpg; kilka kilometrów na północ widzimy, dla kontrastu, ..."Świętą Górę").
Na powiększeniach ortofotomap lotniczych nazwa "Piekło" wędruje nieco na pólnocny-zachód/góra w lewo - wkracza na zaplecza wspólczesnej zabudowy przydrożnej (Clipboard01_KORYTNICA_PIEKLO_WLOSZCZOWICE_x_crop.jpg, Clipboard01_KORYTNICA_PIEKLO_BIGorto_x_crop.jpg).
Co ciekawe - dokładna mapa rastrowa 1:10.000 Korytnicy nie zawiera tej demonicznej nazwy (Clipboard01_kORYTNICA_crop.jpg).
Geoportal prezentuje mapy rastrowe z lat siedemdziesiątych i późniejszych, jak też ortofotomapy lotnicze z lat ostatnich.
Co było wcześniej?
Zajrzałem do swgo zbioru map historycznych, sprawdzając początek "uwiecznienia" lokalnego "Piekła". Niestety, ani mapy z roku 1801 i 1808, ani z 1839 i 1850, ani też z 1914 i 1938 nie oznaczają w Korytnicy nazwy "Piekło" (patrz opisane skany map). Najstarsze mapy pokazują dwa duże stawy w rejonie dworu, w tym jeden został później osuszony i obudowany (to teren "przesuniętego Piekła".
 
Może zachował się ślad tej nazwy w dawnych publikacjach?
 
Osobliwości etnograficzne ludu korytnickiego, ale bez nawiązań do "Piekła", prezentuje publikacja z XIX wieku:
ks.Władysław Siarkowski, Materyjały do etnografii ludu polskiego z okolic Pinczowa, Kraków 1884
s.6-7 [Trzech Króli]
W dzień ten w K o r y t n i c y chodzi po kolędzie czterech chłopów; jeden odziany w prześcieradło, drugi z workiem, trzeci z koszykiem, a czwarty tak sobie dla towarzystwa. Rodzaj takiego kolędowania nazywa się wyłącznie tu "szczodrakami" '). Kolędownicy wchodząc do domu, mówią tę oracyją:
1.
1. Pieczono tu szczodraki,                                                         
powiadano nam.                                                                        
Miła pani, szczodra pani,                                                             
dajcie też nam!                                                                            
2. Szczodraczka, kołaczka,
dajcie chleba, placka;
Zapłaci wam Pan Jezus sam
i ten święty Jan.
3. Siedziała panieneczka
na stołeczku,
dawała dzieciom
po szczodrałeczku.
Jedni nago, drudzy boso,
powłazili za piec w proso".
2. a.
1. "Przybieżeli, przybieżeli,
niebiescy anieli ;
złote piórka, złote piórka
mieli oni, mieli.
2. Stała się nam nowina,
dzisiaj nowa nowina,
Panna porodziła syna-
maleńka dziecina.
3. A jak-ci go porodziła,-
tam-ci go położyła,
w żłobeczku, na sianeczku
tam go ułożyła.
4. Ty Józefie, ty Józefie
jakiś ty niedbały,
nie otulisz. nie odziejesz -
Jezusa choć mały.
...
3.
1. A dejcież nam co macie dać,
bo będziemy strzechę targac,
2. A jak wy nam nic nie dacie,
to oj wielki cud poznacie:
3. Wszystkie gary potłuczemy,
które na szafie macie.
4. Jedni bosi, drudzy nadzy,
wleżli na piec - siedzą dziadzi.
5. A dejcież nam talareczka,
to włożymy do woreczka.

s.34
28. Samobójców chowają zdaIa od wsi, po lasach, i nieużytkach, gdyż zwłoki ich sprowadzają grady i nawałnice ') Koło góry Świetokrzyskiej chowają ich pod karpami drzew wywróconych od wichru.
 
s.37
19. W Korytnicy, czy to chłop, czy baba, sadząc kapustę, urywa pokrzywę i wtyka ją w środek zagona, poczem do trzeciego razu przysiaduje częścią tylną, mówiąc słowa: "n i e c h  b ę d ą  t a k i e  ł u p y, jak moje dupy".
 
s.39
17. Nie powinno się prowadzić krowy do buhaja przez most, gdyż zostałaby p u s t ą, jak dziura pod mostem. (Korytnica).
 
s.56-7
Dziad i Baba
Za czasów pogańskich mieszkańcy szczególniej okolic nad rzeką Nidą położonych, czcili "Dziada  i  Babę" . Świadczą o tem różne obrzędy i zwyczaje przechowujące się wiernie do dziś dnia wród ludu tamtych stron.
We wszystkich wsiach, należących do parafii Kije pod Pinczowem a nadto we wsi : Motkowice, Korytnicy, Włoszczowicach jest zwyczaj, iż na drugi dzień po ślubie i po oczepinach panny młodej, drużbowie robią bałwana ze słomy, przyodziewają go w stare łachmany, przyprawiają mu brodę z konopi, na głowę kładą kapelusz, lub czapkę i tak przybranego zaraz zrana przywłóczą przed skrzypka do domu godowników. Tu wśród powszechnego śmiechu zgromadzonych na tę uroczystość, drużbowie tańczą z owym bałwanem, a potem jeden z obecnych gospodarzy lub gospodyń ma taką do tego D z i a d a przemowę :
Jestem dziadek z daleki krainy;
już to siedem lat
jak'em z tego pieca chleb jad.
Dawniej byłem bogaty:
miałem gotówką dwa grosze za cholewą,
grosz w rogu czapy.
pół-grosza w nosie, -
i skonczyło sie.
Po tej przemowie wynoszą drużbowie "D z i a d a" na dach domu, przywięzują go powrósłami słomianemi do komina, dają mu w ręce stępór, lub kładą kółko od taczek przy jego nogach, a gdy go tak umieszczą, znów ktoś z weselników prawi do niego następujące przemowy:
Oj panie! oj panie!
czy się tu owsa, kupić nie dostanie?
Miałem owsa stóg a siana dwa brogi,
ale mi go spaśli żołnierze srogi.
Najgorsi byli Sasi z dużemi dupami 
strzelali za nami od butów kurpiami.
I poszli do sadu, objedli nam śliwy,
a tarki tam były to ich ślepi byli.
l poszli do kuchni, potłukli nam garce,
za piecem nie dali spokoju kucharce.
Widły cepy się ozigrały,
groch młóciły ;
stodoła się ozigrała
zająca złapała.
Stępa dziwy zobaczyła,
oknem wyskoczyła.
Pliszka mi się ocieliła
pod oknem na chwaście,
porodziła pięćset Żydów,
a Turków dwanaście.
Obrał się jeden Alcabon
na lipowym moście,
omylił się posilił się,
zjadł kobyłę w poście.
O mój Alcabonie.
na cóż to tak wiele?
Mój wilku kochany,
przynieś mi i ciełę.
Zadali mu za to
ogromną pokutę,
i wbili mu obręcz
żelazną na dupę,
co Alcabon skoczy,
to mu obręcz brzęczy. "
 
 
W latach dwudziestych XX wieku mieszkał w Korytnicy Ks. Stanisław Skurczyński, który spisał swe wspomnienia z penetracji okolic:
Ks. Stanisław Skurczyński, ARCHEOLOG NA PROBOSTWIE (Pamiętnik Kielecki 1948) - załączony skan pierwszej strony Korytnica_PamietnikKielecki1948_K-77-0008-8_9_0001_cropAL25procent.jpg
"Od najmłodszych lat miałem dziwny pociąg do włóczenia się po piaskach, na których wiosną lub jesienią zawsze się coś znalazło. W 1914 r. miałem trzy « gablotki» (pudełka z irysów) krzemiennych "nożyków" na Górze Łysej na północ od Pasturki w okolicy Pińczowa. Pamiętam, że na tej wydmie wiatr odsłonił część cmentarzyska. Popielnice w większych i mniejszych fragmentach zalegały w półkolu w dwóch szeregach i otaczały szarpany wichrami zachodnimi pagór, częściowo porośnięty jałowcami. Popielnice czernione z zewnątrz, z  ornamentem sznurowym. Znalazłem też kawałek miecza. Ojciec mój wytłumaczył mi, że to część "szabli" z czasów bitwy pod Grochowiskami.
Wydmę na Łysej Górze odwiedzałem co roku, a widząc na wierzchu fragmenty popielnic i kości, przykrywałem gałązkami jałowca i ze czcią zasypywałem piaskiem. Od 1915 r. nie byłem tam: wyjechałem na wikariat do Gnojna, potem do Wawrzeńczyc i do Niwki w pow. będzińskim. W tym czasie moje "zbiory" zginęły; z pewnością jakiś archeolog-oficer austriacki przywłaszczył je sobie.
I. KORYTNICA
V 1920 r. byłem już na probostwie w Korytnicy. Wieś Korytnica (w pow. jędrzejowskim, po lewej stronie Nidy) otoczona jest ze wszystkich stron w większej lub mniejszej odległości piaskami, wydmami rozwianymi. Leży w nizinie, otoczona z trzech stron górami.
Od strony wschodniej wznosi się góra Grodziskowa, pokryta lasem. Kiedyś tu, przed 50 laty, dobywano kamień litograficzny. Pamiątką jest posadzka w kościele z tego kamienia.
Dalej za górą Grodziskową leży wieś Karsy.
Od Kars na południe - góra Smokówka.
Pomiędzy Karsami a Smokówką ciągną się ogromne wydmy rozwiane z przerwami aż do szosy Kielce - Pińczów pod Włoszczowice. Bardzo obfite stacje wyrobów krzemiennych.
Na zachód od Korytnicy - Podgrodzie wydma rozwiana, a raczej szereg wydm nad torfowiskiem, ciągnącym się w stronę Nidy, tuż koło stawów dworskich. Wydmy najdlużej zamieszkane, najbogatsze w wykopaliska [s9] archeologiczne. Opowiadano mi, że przy kopaniu torfu znaieziono jakiegoś dużego zwierza w skórze i kiedy uderzono rydlem w brzuch, uszło powietrze z hukiem. Pozostał w torfowisku.
Na północnej stronie za górą leży uroczysko Niwki pod Nizinanami. Dawniej łąki, należące do probostwa, dzisiaj pastwiska, częściowo poorane, które zasypuje piasek z wydmy, kiedyś dość wysokiej.
W stronę Chomentowa dwa zapadliska, do których woda ścieka z całego pastwiska, nie zatrzymując się. Przed kilku laty było i trzecie tuż pod wydmą, dzisiaj zasypane piaskiem. Sądząc z dużej ilości krzemiennych okruchów tuż nad zapadliskami i mnóstwa wyrobów na wydmach, należy przypuszczać, że zapadliska te muszą być dawniejszymi kopalniami krzemienia. Chodnik prowadzi dalej na zachód, jak stwierdzono przy robotach wiertniczych w 1922 r., prowadzonych przez p. Korfantego. Dobywano tu węgiel brunatny w 1914 r. przez p. Ferta na zakręcie drogi do Chomentowa.
W 1919 r. firma sosnowiecka «Knothe i Przedpełski» w Jaworze, Chomentowie, Nizinach i Suliszowie prowadzi poszukiwania węgla brunatnego. W czasie wojny Niemcy, mając Żydów do roboty, kopali węgiel brunatny.
Na południowy wschód od Korytnicy, przy drodze do Borczyna znajduje się niewielka wydma, dziś częściowo przebudowana. Na południowej stronie uroczysko Pamięciny, pastwiska nad łąkami wśród wydm rozwianych, ciągnących się aż do Rębowa. Wszędzie tu widać ślady życia przedhistorycznego.
Najbogatszą jest wydma zachodnia - Podgrodzie i południowo-zachodnia - Pamięciny. W krzemienne narzędzia obfitują Niwki i Karsy. dalej Włoszczowice.
SI. Krukowski w sprawozdaniu (Wiadom. Arch. t. VIII str. 83) z Korytnicy pisze:
«Ks. SI. Skurczyński zgromadził liczne wytwory krzemienne, m. in. neolityczne i tardenuaskie i wśród pozostałych charakterystyczne narzędzia prakampinijskie w postaciach, właściwych pracowniom wschodniej i środkowej części Gór Swiętokrzyskich, takim jak Borki, Borownia i Polany II. Wśród surowców, jakimi się posłużono do ich wyrobu, najliczniej znalazłem woskowo-czekoladowy i pasiasty i prócz tego szary, biało nakrapiany i nieokreślony krzemieniak z wtórnego złoża, użyty do wyrobu przedmiotów prakampinijskich. W posiadaniu ks. St. Sk. znajdują się również liczne zabytki z powyższych cmentarzy protohistorycznych, groby kloszowe, lateńskie i epoki cesarstwa rzymskiego.»
W samej wsi natrafiono również na grób skrzynkowy w ogródku Staruli Vawrzyńca, na polu za młynem W. Brykowskiego i na grób podkloszowy przy budowie domu Stanisława Domagały. Na miejscu zostały zniszczone. Do proboszcza, mojego następcy, ks. J. Zwolińskiego dostały się tylko dwie przystawki-garnuszki: jeden bez ucha z lekko wydętym brzuścem i rozszerzoną szyjką, drugi z uchem i pionowymi liniami i zagłębieniami (pasmami) na całym brzuścu. Następca nie chciał mi ofiarować do moich zbiorów - zrobiłem rysunki (w wielkości nat. I i 2). Gdzie są obecnie - nie wiem.
W 1917 r. Stołyhwo badał Korytnicę. Stwierdził podobno, że Grodziskowa Góra nigdy grodziskiem nie była; rozkopywał wydmę zachodnią. [s10] Ks. Siarkowski, proboszcz w Kijach, przyjeżdzał tutaj i kopał pod Rębowem; plon odesłał do Akademii Umiejętności w Krakowie. SIadów tego rozkopywania dzisiaj pełno: po skorupach chodzi się, jak po bruku. Miejscowi ludziska od nie pamiętnych czasów, pasąc tu gęsi i bydło, znajdowali bardzo ładne garnki i miecze, noże, ostrogi, sprzączki, grzebienie - i niszczyli. Były to realne echa bitwy Karola XII z Augustem II, stoczonej w 1702 r. *
W 1921 r. przybył do Korytnicy p. Kazimierz Kowalewski, geolog, aby badać i zbierać trzeciorzęd korytnicki. Zamieszkał u mnie. Codziennie wybieraliśmy się na poszukiwania trzeciorzędu.
W napisanej przez siebie książce « Stratygrafia miocenu okolicy Korytnicy w porównaniu z trzeciorzędem pozostałych obszarów Gór Smiętokrzyskich» pisze p. Kowalewski na str. ł3: « Nadmienić muszę, że przy zbieraniu materiału korzystałem z cennej pomocy księdza Stanisława Skurczyńskiego, proboszcza w Korytnicy, któremu zawdzięczam posiadanie wielu pięknych i rzadkich gatunków i któremu na tym miejscu pozwalam sobie złożyć gorące podziękowanie. Organizowane przez ks. S.. Sk. z młodzieży wiejskiej wyprawy dostarczały obfitego plonu, wśród którego, prócz nieprzebranej ilości gatunków pospolitych, znajdowały się zawsze okazy rzadsze, uzupełniające stale moją kolekcję fauny korytnickiej, stanowiącej, jak dotychczas, najbogatszy na ziemiach polskich zespół».
* W 1917 r. kilku Szwedów przyjechało do Kij i stąd robili wycieczki w okolicę Kliszowa i Korytnicy.
Czegoś szukali, mieli dokładne mapy. W Kliszowie, w zabudowaniach dworskich był stragan, na którym było wypisane po łacinie, że tu stacjonował Karol XII. Chcieli kupić cały budynek i prawdopodobnie kupili, bo został rozebrany. Szukali podobno korony i całej wojennej kasy Augusta II.
Polacy i Sasi zostali pobici pod Kliszowem dn. 13 lipca 1702 r. Cały obóz, chorągwie, artyleria, a nawet wojenna kasa kr. Augusta II wpadła w ręce króla Szwedów. Ludzie mówili, że Szwedzi szukali "kapelusza" królewskiego. Znaleźli, odkryli piwniczkę sklepioną, zabrali skarby i więcej się nie pokazują.
W Czerniawie pod Motkowicami opowiadają, że dlatego tak sią nazywają roziewiska, przez które prowadzą mosty, że po bitwie pod Kliszowem bardzo dużo trupów długo niegrzebanych a potopionych, sczerniałych, leżało w wodzie. Rybacy mówią, że na sieć nie można łapać tu ryb, gdyż do tego czasu są w wodzie zatopione armaty. Był i drugi skarb, zakopany z tych czasów na wydmie, przy drodze do Borczyna. Chodząc po tej wydmie natrafiłem 5 cm pod powierzchnią na dużą płaską pokrywę gara. Nie mając nic ze sobą prócz laski, nie chciałem ruszać i odłożyłem na drugi dzień. Przyszedłem - rozkopane. Przeszedł mnie dreszcz.
Skorupa gruba, czerwono wewnątrz i zewnątrz malowana, gar widocznie duży, na skorupie zielone ślady poziome: a więc tu był skarb ukryty ! Po tygodniu przyszedł do mnie parafianin i przyniósł 10 ortów Zygmunta III. Mówi mi, że ojciec wykopał w ogródku. W czym? - W worku. Ile? Pół korca. Jaki worek? Płócienny. Poznałem, że on wykopał ten skarb, bo leżał opodal pod krzakiem. Kupiłem te orty i poszedłem z nim, aby zobaczyć inne. Pokazał mi tylko jeden talar i dukat z kwadrygą - sprzedać nie chciał; mówił, że tyIko był jeden. Ofiarował mi tylko trojak Zygmunta III. A potem Żydzi z Sobkowa handlowali talarami. Przepił. Czy inni wspólnicy skorzystali, wątpię. Upomniałem go, aby nie zmarnował, bo muzeum kupi i dobrze zapłaci, a on nie skorzystał.
Skarb ten był oznaczony na dużej sośnie kapliczką, ale tę sosnę ścięto, a kapliczkę przeniesiono dalej o 60 m, dlatego Szwedzi skarbu tego nie znaleźli, chociaż mieli dokładne mapy i wskazówki. [s11] ..."
 
Skórczyński świetnie znał penetrowane tereny i ich nazwy, ale wśród cytowanych nazw miejscowych brak "Piekła", jest natomiast ..."góra Smokówka" i "Łysa Góra" ... Góry Smokówki nie znajdziemy na mapach, Łysą Górę również nie...
 
Ksiądz Jan Wiśniewski, wizytujący parafię Korytnica przed rokiem 1930 (po 1923), nie wspomina nic o lokalnym "Piekle", cytuje jednak archiwalia kościelne, które obfitują w "piekielne spory" z dziedzicami i ich "czartowską działalność". - patrz załączone skany odnośnych stron (X. Jan Wiśniewski, Historyczny opis Kościołów, Miast, Zabytków i Pamiątek w Jędrzejowskiem, Marjówka 1930r. - strony 68-72).
Być może stąd bierze się historyczny związek demonicznej nazwy z rejonem dworu ?
 
Brak odniesień do korytnickiego "Piekła" w późniejszej publikacji monograficznej o Korytnicy:
Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego. Cz. 1-2,  Część 1. Seweryn Borkiewicz. Z przeszłości ziemi Jędrzejowskiej. Monografie miejscowości i osiedli, Kielce 1937
"[s.58] Korytnica.
Leży w gmlme Sobków 18 klm. na południo.-wschód od Jędrzejowa - wśród pasma wzgórz, ciągnących się nad rzeką Nidą, leżąca, jakby w korycie, dolinie, utworzonej przez strumień, wpadający do Nidy. Wzgórza te są pochodzenia białej jury, (osady kimeryckie) i żółty wapień, podobny do kamienia litograficznego. Korytnica posiada kościół wystawiony w 1413 roku przez Floriana z Korytnicy h. Jelita, dziedzica, który kościół ten uposaża jednocześnie, dając plebanowi jeden łan pola z łąkami, pastwiskami, 1 sadzawkę gotową, 2 do zrobienia i młyn ze stawem; zapisuje poza tym w erekcji dziesięciny z Korytnicy i Jawora, oraz wolny wrąb do lasów 110). Syn Floriana Stanisław 1444 r. dodaje jeszcze pół łanu, na którym siedzi Piotr Lauda. Kościół był sprofanowany w 1570 r. przez kacerzy i przez 20 lat w ich ręku pozostawał 111). Poza tym Długosz wspomina, że proboszcz Korytnicki z pól dworskich i kmiecych pobierał 20 grzywien i zagrody pracowały dla proboszcza jeden dzień w tygodniu. W r. 1645 Andrzej Gawłowski, proboszcz Korytnicki. wystawił nową świątynię do dziś zachowaną.
W r. 1827 Korytnica miała 93 domy, 541 mieszkańców - około 1880 r. 100 domów. Ogólna przestrzeń wynosiła 2244 m. w czym ornego 1237 m., łąk 271 m., pastwisk 225 m., wody 6 m. (obecnie istnieje rozległe rybołóstwo), lasu 368 m., zarośli 30 m., placów nieużytków 101 m. Budynków mur 18, drew. 1. młyn wodny, pokłady torfu i kamienia wapiennego. Korytni-
109) H. K. Ks: K. Dz: II.
110) oryginał erekcji w arch. diecez. w Kielcach.
111) Bukowski Reform. 1-643.
[s.59] -ca posiadała folwarki: Janów, Racławice i Niziny. Wieś liczyła osad 95 i gr. or. 677 m. 112). Pietrasz Jelita z Korytnicy 1368 r. podcz. krak. 1373-1388, kasztelan małogoski, był wł. Korytnicy, jego syn Florian podcz. sandom. kasztelan wiślicki 1406-1411 r. miał pod Grunwaldem, wedle Długosza, chorągiew rodu, trzy włócznie na krzyż, w polu czerwonym. Żona jego Elżbieta z Trestczyna h. Gryf. Piotra synami byli: Stanisław z Korytnicy, piszący się Koryckim. Floriana synem był pewnie Stanisław Wiślicki, piszący się po ojcu Wiślickim z Kasztelanii 113). 1483 r. Jerzy Toczyński dz. Korytnicy zapisuje kościołowi w Chomentowie karczmę z polami w Korytnicy zw. Kopaczewską na modlitwy.
Długosz l14 ) wymienia wł. Korytnicy w połowie XV wieku Piotra Balickiego h. Topór i Jana Rokosza h. Połukoza. Piotr Balicki był synem Żegoty wł. Balic i Śladkowa 1429 r., był on kuchmistrzem król. 1488 r. i był wł. Balic, części Korytnicy, i Jaworu, miał on synów Jana i Stanisława w r. 1508 wł. Korytnicy, Jawora, Miławczyc, Stradowa i Ostrowa. Prócz tego Baliccy w XV w. posiadali Morawicę, Drochów, Brzegi, Brzezno, Bizorendę i Sokołów. W r. 1679 według Pawińskiego należy Jawór i Korytnica, do Jana, Żegoty i Stanisława. W r. 1619 wł. Korytnicy był Krzysztof Balicki oż. z Anną Podlodowską II-o Zygmuntową Boratyńską 1633 r., po tym posiadał ją Stanisław, brat księdza Franciszka i Jana zabitego w 1691 r. przez Turków w Kamieńcu Podolskim. Spotkałem w aktach wzniankę, że Korytnica w 1646 r. była w rękach Wojciecha Żukowskiego, podsędka sandomierskiego (może była w zastawie). Stanisława Balickiego córka Zofia ok. 1670 r. wyszła za mąż za Władysława z Pilicy Korycińskiego, stolnika krakowskiego, z którym żyła w separacji i w r. 1671 sprzedała Korytnicę za 50.000 złp. Krzysztofowi Wilczewskiemu podcz. drohickiemu, który jednocześnie był wł. Kars i Lipy. Gdy umarł Wilczewski bezdzietnie pretensje do dóbr wniósł brat jego Kazimierz Wilczewski podcz. magdeburski, żonaty z Elżbietą Oraczewską. W tym czasie 1683 r. akta chęcińskie 115) wymie-
112) Sł. geogr.
113) Bon. XI -210.
114) Dł. L. Ben. 11-363.
115) A. H K. T Kor. gr. chęc. Ins. L. 41, p. 550.
[s.60] niają wł. Korytnicy i Sokołowa Rafała Sarbiewskiego. W r. 1695 w Trybunale Lubelskim 116), znalazła się sprawa o Korytnicę Kazimierza Wilczewskiego z Zofią z Balickich. I-o Korycińską II-o żoną Jana z Rokszyc? łowczego bracławskiego wdową już 1695 r. 117), w konsekwencji czego Kazimierz Wilczewski doszedł do Korytnicy, potem miał różne sprawy z plebanem miejscowym, któremu sprawiał wiele przykrości. Jego córka Antonina wyszła za mąż za Jana Kuropatnickiego, któremu Korytnicę wniosła w posagu. Jan Kuropatnicki w 1705 r. dostał list przypowiedni na chorągiew pancerną, a w 1710 r. już nie żył, umarł, jako kasztelan biecki. Syn jego Józef w 1728 r. sprzedał Korytnicę biskupowi krakowskiemu Felicjanowi Konstantemu Szaniawskiemu h. Junosza i gdy ten biskup prawy i pobożny i zasłużony, szczególnie dla grodu kieleckiego zmarł 1732 r. Korytnica przeszła na jego bratanka Józefata Szaniawskiego, podstolego koronnego i żonę Annę z Osolińskich, która w 1754 r. daje Prebendę księdzu Pisulskiemu, jako wł. Korytnicy i kolatorka kościoła. Po niej otrzymał syn Konstanty, starosta małogoski, zm. w 1787 r., a ostatnim z rodu Szaniawskim wł. Korytnicy był syn tegoż Stanisław z Anny Scypio urodzony, krajczy koronny, szambelan i kaw. orderu Orła Białego i św. Stanisława, bezdzietny z Anną Kluszewską, zm. w 1822 r. w Krakowie, gdzie spędził ostatnie lata życia.
Od Szaniawskich przechodzi Korytnica do Przyłęckich. Jan Przyłęcki zm. w 1843 r. Po nim odziedziczyły dzieci: Teodor, Marian, Ludwik, Anastazy, Sabin i Franciszka z Przyłęckich Średnicka, Balbina Gierowska i Kornelia Janicka. W roku 1857 nabywa K. Józefa z Szymońskich Wodzińska za 46.950 rub. Wodziński był naczelnikiem komory celnej i dobrą po sobie pamięć zostawił. W r. 1858 nabywa Kamil Wydżga, który wydzierżawił K. K. Kulikowskiemu, sam z rodziną zamieszkał w oficynie, Kulikowski dobrze się rządził płacił długi, zaś w r. 1880 kupił Korytnicę, zaś Wydżga wyniósł się do Warszawy.
W r. 1901 nabywa K. Spółka: Kazimierz Majewski, Jan Rudnicki, Julian Tarnowski i Helena Wierzbicka, od nich
116) A. H. K. T Kor. fasc.
117) Ks: Wiśn, jędrz.
[s.61] w 1911 r. kupuje Jan Jeżewski syn Edmunda, który po dziś dzień posiada Korytnicę i doprowadził ją pod względem gospodarczym do stanu kwitnącego 118).
118) H. K. Ks. Kor. Dz. II. "
 
Lokalne ciekawostki kulturowe i przyrodnicze z rejonu Korytnicy, znów bez "Piekła", przynosi współczesny opis internetowy:
http://mgsobkow.info/156.html
"Rys historyczny wsi Korytnica
Ostatnia aktualizacja: 2012-07-12 16:56:31 | Przeczytano: 139 razy | Liczba komentarzy: 1
GMINA SOBKÓW, POWIAT JĘDRZEJÓW, WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE
Korytnica to wieś, która rozciąga się w Niecce Nidziańskiej na wysokości 200-270 metrów nad poziomem morza w malowniczej okolicy, wśród pasma wyniosłych wzgórz, ciągnących się w kierunku prawego brzegu Nidy. Nazwa miejscowości ma związek z korytami rzek Nidy i Czarnej Nidy. Leży w Gminie Sobków, 18 km na południowy wschód od Jędrzejowa. Dzieli ją tylko 15 km od krajowej trasy siódemki relacji Kielce- Kraków. Korytnica to obecnie największa wioska w gminie pod względem zajmowanej powierzchni (1423 ha) [1].
Korytnica jest miejscem atrakcyjnym turystycznie, o czym mogli się przekonać odwiedzający te strony. Rozległe, panoramiczne widoki, urozmaicone obecnością wzgórz i wydm piaszczystych, czynią z wioski dużą atrakcję. Najbardziej popularnym pagórkiem jest Góra Łysa (nazwa pochodzi od jej nie zalesionego szczytu), wznosząca się 234 metry n.p.m. Jest ona wapiennym wzniesieniu Pasma Sobkowsko-Korytnickiego kończącym ostatecznie Góry Świętokrzyskie. Zbocza pagórka i okolicę porastają rzadkie gatunki roślinności stepowej między innymi rośnie tu  pierwiosnek lekarski, zawilec wielkokwiatowy, miłek letni. Przyciągają tutaj co roku profesora Kazimierza Wiecha, entomologa z Katedry Ochrony Roślin Akademii Rolniczej w Krakowie.
Naprzeciwko Góry Łysej znajduje się drugie wzgórze, wyższe o ponad 30 metrów, zwane potocznie przez miejscową ludność Górą Grodziskową. Porasta ją bujny, ponad stuletni las. Jej nazwa wiąże się z kolei z legendą o warownym grodzie, który miał tu niegdyś się wznosić, jednak zagadka ta wciąż czeka na naukowe potwierdzenie.
Na zachód, w kierunku Nidy, na obszarze ponad 60 ha rozciąga się siedem stawów rybnych. Ze względu na obecność na obszarze akwenu rzadkich gatunków ptaków m.in. kani rudej, błotniaka stawowego, czapli białej, bąków i zimorodków,planuje się utworzenie na tym terenie parku ornitologicznego. Idąc dalej, natrafiamy wreszcie na Nidę, której meandry wiją się wśród łąk w kierunku południowym.
Pagórkowate tereny rozciągające się wokół Góry Łysej i Grodzisk kryją w sobie tajemnice zamierzchłej przeszłości. Można na nich znaleźć skamieniałe pozostałości fauny i flory tropikalnego morza mioceńskiego, pochodzące sprzed 15-16 milionów lat m.in. koralowce, pierścienice, rozgwiazdy, jeżowce, stomatopody, zachowane szczypce krabów oraz zęby i kostki słuchowe ryb, w tym największego ze wszystkich drapieżników morskich, rekina ludojada, który zapewne grasował niegdyś w Zatoce Korytnickiej.
Najbardziej popularne jest jednak całe bogactwo muszli ślimaków i małż (około 800 gatunków), które posłużyły europejskiemu gronu geologów, począwszy od XVIII wieku aż do dnia dzisiejszego, do opracowania kilku książek i opracowań odnośnie tego regionu. Warto wspomnieć, że około 30 okazów korytnickich nie miało do pewnego czasu i większość nadal nie ma swoich odpowiedników na świecie w dostępnych kolekcjach muzealnych.
Dzięki temu do Korytnicy, noszącej przydomek „mekki” bądź „perły miocenu” (jak ją określają geolodzy), zjeżdżają tłumy poszukiwaczy i miłośników skamieniałości z krajów Europy zachodniej i środkowej. Co roku, od ponad 10 lat, odwiedza te strony profesor Wacław Bałuk, paleontolog z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, badacz gatunków prehistorycznych ślimaków, zapoznający miejscowych z ciekawą historią procesów geologicznych zachodzących tutaj od milionów lat. Korytnica to prawdziwa skarbnica przeszłości – mawiają odwiedzający te strony. Mogli się o tym przekonać również archeolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem Andrzeja Przychodniego, z kieleckiego oddziału Służby Ochrony Zabytków, którzy od sześciu już lat kontynuują na końcu wsi prace ratownicze starożytnego cmentarzyska kultury przeworskiej (II wiek przed naszą erą – IV wieku naszej ery). W 2004 roku  archeolodzy na 35 metrach rozkopanej ziemi natrafili na siedem obiektów. 5 z nich to groby, które pochodzą z II wieku naszej ery, w tym jeden bardzo specyficzny tak zwany "rowkowy", charakteryzujący się specjalnym potraktowaniem zwłok i wywodzi się z tradycji celtyckiej.
Ponadto na uwagę zasługuje jeszcze kilka grobów np.: grób wojownika odkryty w 1999 i 2001 roku, grób kowala, wojownika i groby kobiet. W grobach tych znajdowały się unikatowe przedmioty głównie w postaci żelaznych mieczy, grotów włóczni, zapinek, narzędzi kowalskich, uprzęży końskiej, ozdób kobiecych [2]. Część zbiorów można obecnie zobaczyć w kilku muzeach w Polsce m.in. Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, Muzeum Narodowym w Kielcach, czy Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
Na zachodnim i południowym krańcu wsi natrafiono poza tym na ślady jeszcze starszej osady łużyckiej (700 – 500 lat przed nazwą erą) oraz pozostałości znacznie późniejszego osadnictwa wczesnośredniowiecznego [3].
Tradycja badań sięga tutaj ponad osiemdziesiąt lat i jest zasługą przede wszystkim byłego miejscowego proboszcza, księdza Stanisława Skurczyńskiego, który przejął probostwo w 1920 roku. Nazywany on był "archeologiem na probostwie" i dostarczył wiele informacji o "Korytnickiej nekropolii". Odkrył on wiele grobów ciałopalnych, jamowych i popielnicowych, a także wiele narzędzi krzemiennych używanych w środkowej i młodszej epoce kamienia, pochodzących z przed 7 tys. lat przed Chrystusem. Swoje znaleziska dokładnie opisywał, a niektórym z nich robił w swoim pamiętniku rysunki [4].
Pierwszą wzmiankę na temat Korytnicy, zapisywanej w źródłach jako Choritnica bądź Corithnicza, posiadamy już z roku 1224, kiedy to książę sandomierski Leszek Biały nadał w Korytnicy przywilej dla klasztoru jędrzejowskiego podczas zjazdu rycerskiego [5].
W 1368 roku właścicielem Korytnicy był Pietrasz Jelita, kasztelan małogoski [6]. W 1413 roku syn Pietrasza Jelita, Florian, dziedzic i następny właściciel Korytnicy wybudował kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela [7]. W latach 1645-1656 Andrzej Gawłowski, proboszcz korytnicki, wystawił nową świątynię pod wezwaniem św. Floriana, która zachowała się do dziś [8]. Kościół jest murowany z kamienia, tynkowany, jednonawowy z węższym i niższym prostokątnym prezbiterium. Jego wnętrze wypełniają późnobarokowe ołtarze, główny i trzy boczne, z końca XVIII wieku, z klasycystyczną dekoracją, towarzyszącą zabytkowym freskom na ścianie południowej. Największą jednak atrakcją zdobniczą kościoła jest malowany na drewnie tryptyk z przełomu XVI/XVII wieku. Prawie sześciometrowy obraz nieznanego artysty przedstawia ukrzyżowanie Chrystusa, a na kwaterach skrzydeł ważniejsze sceny ewangeliczne z życia Jezusa. Zdaniem konserwatorów, to jedno z najcenniejszych malowideł Ziemi Kieleckiej.
W połowie XV wieku Jan Długosz wymienia Korytnicę jako własność Piotra Balickiego herbu Topór oraz Jana Rokosza herbu Półkoza [9]. Przez blisko trzysta następnych lat Korytnica przechodziła z rąk do rąk różnych właścicieli ziemskich i ich rodzin m.in. Balickich, Konarskich, Wilczewskich, Szaniawskich i Przyłęckich [10].Pod koniec XVIII wieku miejscowość wraz z kościołem padła ofiarą rabunku ruchów wojsk siejących spustoszenie w okolicy [11].W XIX wieku wybudowano tu młyn wodny, wykopano cztery stawy rybne, znaleziono liczne pokłady torfu i kamienia wapiennego. W tym czasie Korytnica posiadała trzy folwarki: Janów, Racławice i Niziny. W roku 1827 Korytnica miała 93 domy i 541 mieszkańców [12]. W 1901 roku wieś kupuje spółka złożona z czterech osób: Kazimierza Majewskiego, Juliana Tarnowskiego, Heleny Wierzbickiej i Jana Rudnickiego za łączną sumę 159 000 rubli srebrem.10 lat później prawa do niej rości sobie dziedzic Jan Jeżewski, który to doprowadza wioskę pod względem gospodarczym do stanu prężnego [13].
Rok 1932 to smutna karta w dziejach Korytnicy, miejscowość dotknął wielki pożar, w wyniku którego spłonęło 80 gospodarstw, a 400 osób straciło dach nad głową [14].
Po drugiej wojnie światowej majątek po korytnickich dziedzicach częściowo rozdano robotnikom. Resztę spadku po dawnym dworze przeznaczono na stworzenie Państwowego Gospodarstwa Rolnego, które ostatecznie upadło w 1992 roku.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Składnica Akt Gminy Sobków, sprawozdania Gminy z 2004 roku
[2] „Echo Jędrzejowa” 9 lipca 2004, „Perła archeologii” red. P. Chechelski
[3] „Echo Jędrzejowa” 9 lipca 2004, „Perła archeologii” red. P. Chechelski
[4] Pamiętniki ks. Stanisława Skurczyńskiwgo, Kielce 1947
[5] D. Kalina, Dzieje i zabytki małych ojczyzn, Kielce 2002 s. 42
[6] S. Borkiewicz, inż. Z. Linowicz, Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, Kielce 1937
[7] S. Borkiewicz, inż. Z. Linowicz, Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego, Kielce 1937 pod red. J. Łozińskiego, B. Wolff, Katalog zabytków sztuki w Polsce, zeszyt 3,  Powiat Jędrzejowski Warszawa 1957, s. 13
[8] M. Sodo, Z Grodziska nad Nidę, Kielce - Korytnica 2000, s. 55
[9] Tamże s. 56
[10] D. Kalina, Dzieje i zabytki małych ojczyzn, Kielce 2002,s.46, 47
[11] Tamże s. 46
[12] M Sodo, Z Grodziska nad Nidę,  Kielce – Korytnica 2000, s. 55
[13] D. Kalina, Dzieje i zabytki małych ojczyzn,  Kielce2002, s. 47
[14] Akta Archiwalne Parafii Korytnica
 
autor: Anna Bujna, Małgorzata Kukuryk "
 
Czy wspomniany wyżej pożar wsi z 1932 roku pozostawił nie zatarte wspomnienie miejscowego "Piekła" ?
 
18 września 2012 roku wybrałem się do Korytnicy, by sprawdzić naocznie "piekielny rejon" z map i osobiście "zasięgnąć języka".
Wśród kilkunastu zapytanych osób nikt nie wiedział, co było dawnym powodem nadania lokalnej nazwy Piekło. Kilka osób przypuszczało, iż ta nazwa to międzywojenne echo ciągłych kłótni sąsiedzkich pomiędzy zwaśnionymi rodzinami.
"Rozpieklone" kobiety wciąż wrzeszczały na siebie, a obserwujący podniecali je zgiełkiem wydawanym z uderzeń blaszanymi przykrywkami w patelnie.
To był powtarzający się często "piekielny hałas" ...
 
Droga do "Piekła" nie wyróżniała się złowieszczymi fragmentami krajobrazu. Podworskie mury przydrożne wkraczały w fazę ruiny, przydrożne łąki okryte były gęstwiną traw, ziół, kwiatów i krzewów, staw z widokiem na zaplecze dworskie sprawiał wrażenie sielskości.
Dolina lokalnej rzeczki, sąsiadującej ze stawem, była już "piekielnie" zarośnięta - choć to przecież ekologiczny "raj"...
Rosochate wierzby przywodne, z wypalonymi dziuplami, mogły kojarzyć się z diabelskimi siedliskami "Rokity" ;-).
Intrygujące było Niebo nad "Piekłem" - samoloty pozostawiały smugi kondensacyjne, mające jeden lub dwa cienie w wyższych chmurach.
Entuzjaści UFO mogą dostrzegać w ich sąsiedztwie uwiecznione NOLe...
Załączone pomniejszenia opisanych fotografii z powyższymi motywami przybliżą "nastrój chwili".
 
Zagadka korytnickiego "Piekła" pozostała jednak otwarta...
Całe szczęście, iż w miejscowym kościele pręży się figura świętego Floriana, gotowego do walki z "ogniami piekielnymi" ...
Szkoda, iż przydrożna tablica "Przyrodnicza Ścieżka Dydaktyczna" zapomniała o oznaczeniu korytnickiego "Piekła"...
 
I tym kończę kolejny "tasiemiec", pozdrawiając czytających (są tacy ;-) ?).
 
P.S. Ostatnie e-maile z "Otwartym Niebem" (księżycowy tranzyt NOLa)  pozostały bez Waszego echa - może bardziej zainteresuje Was "Zamknięte (?) Piekło" ?
 

Zdjęcia załączone do tekstu: